11 maj ODPOWIEDZIALNOŚĆ CZŁONKÓW ZARZĄDU W SPÓŁCE Z OGRANICZONĄ
ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ WOBEC SPÓŁKI
Bycie członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to wyzwanie. Konieczność
podejmowania decyzji biznesowych niemalże na każdym kroku, prowadzenie negocjacji z kontrahentami
to tylko niektóre z wyzwań jakie stroją na prezesach i członkach zarządu spółek kapitałowych.
Oczywiście, pełnienie takiej funkcji jest zazwyczaj w odpowiedni sposób wynagradzane. Jednakże
możliwość pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności to niezwykle duże ryzyko, na które nie
każdy jest w stanie się zgodzić. Odpowiedzialność członka zarządu może powstać zarówno wobec
spółki jak i wobec jej wierzycieli, jednakże w niniejszym artykule pochylimy się nad tą wobec samej spółki
z o.o.
Odpowiedzialność członków zarządu (i nie tylko członków zarządu) wobec spółki statuuje przepis art.
293 kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z jego brzmieniem członek zarządu, rady nadzorczej, komisji
rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem
sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. Jednocześnie te
same osoby powinny przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć należytej staranności wynikającej z
zawodowego charakteru ich działalności. Już na wstępie należy podkreślić, że przepis ten ma
bezwzględnie obowiązujący charakter a co za tym idzie, nie można wyłączyć jego stosowania.
Jeśli chodzi o charakter tej odpowiedzialności to zarówno doktryna jak i orzecznictwo są zgodne, że jest
to odpowiedzialność osobista, pierwszorzędna, nieograniczona oraz odszkodowawcza. Jest to
odpowiedzialność wewnętrzna tj. wobec spółki, w której osoby piastują określone funkcje. Jeśli szkodę
wyrządzi kilka osób łącznie to zgodnie z ogólnymi zasadami będzie to odpowiedzialność solidarna.
Sporna jest kwestia czy jest to odpowiedzialność kontraktowa czy też jest to odpowiedzialność
swoistego rodzaju z uwagi na fakt, iż przepis bardzo szczegółowo opisuje jej warunki. W praktyce jednak
nie ma to aż takiego znaczenia, jednakże zdecydowanie więcej zwolenników ma koncepcja zgodnie z
którą jest to odpowiedzianość kontaktowa. Wobec tego, pomocniczo znajdą tu zastosowanie przepisy
kodeksu cywilnego. Jest to również odpowiedzialność kontraktowa bowiem wynika z nienależytego
wykonywania obowiązków wynikających z powołania do pełnienia funkcji w przepisie tym określonych.
Warto również wspomnieć, że odpowiedzialność członków zarządu to odpowiedzialność oparta na
zasadzie winy. Wina ta jest domniemana – co za tym idzie, to na pozwanym będzie spoczywał ciężar
dowodu i obowiązek wykazania, że nie można przypisać mu winy. Jest to wyjątek od zasady zgodnie z
którym to na powodzie ciaży obowiązek wykazania twierdzenia.
Jeśli chodzi o przesłanki tej odpowiedzialności to należy do nich zaliczyć sprzeczne z prawem lub
postanowieniami umowy działania lub zaniechania członka zarzadu, zawinione działanie lub zaniechane,
szkoda poniesiona przez spółkę a także adekwatny związek przyczynowy między szkodą a
bezprawnym i zawinionym działaniem osób. Co więcej, podmioty wymienione w przepisie, w tym
członkowie zarządu są odpowiedzialni zarówno za działanie jak i za zaniechanie. Warto wskazać że
odmiennie niz przy winie, co to tych przesłanek Spółka powinna udowodnić szkodę, niezgodne z
prawem lub postanowieniami umowy działanie lub zaniechanie oraz związek przyczynowy między
szkodą a tym działaniem lub zaniechaniem.
Jeśli chodzi o pojęcie sprzeczności z prawem przez co należy rozumieć przepis bezwzględnie
obowiązujący. Jeżeli przepis był względnie obowiązujący, a strony nie uregulowały określonej kwestii w
umowie odmiennie, to jego naruszenie także powinno być kwalifikowane jako sprzeczne z prawem w
rozumieniu art. 293 § 1 KSH. Trzeba jednak dodać, że inaczej niż w przepisie art. 292 KSH nie mówi się
tu o zachowaniu sprzecznym z przepisem prawa, ale ogólnie z prawem. Oznacza to, że powód w
ewentualnym procesie zwolniony będzie od konieczności wskazania konkretnego przepisu naruszonego
przez członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej czy likwidatora (w tym przedmiocie można
znaleźć odmienne głosy). Sprzeczność ta nie dotyczy jedynie norm prawnych zawartych w kodeksie
społek handlowych a w jakichkolwiek źródłach prawa powszechnie obowiązującego. Ustawodawca
korzysta tu jednak z wąskiego rozumienia pojęcia bezprawności a co za tym idzie, sprzeczność czy
niezgodność z zasadami współżycia społecznego nie jest wystarczająca, aby uznać że mamy do
czynienia z bezprawnością.
Przykładem naruszenia umowy spółki jest dokonanie czynności w imieniu spółki mimo braku uzyskania
zgody wspólników, wymaganej przez umowę spółki albo dokonanie czynności wykraczającej poza
przedmiot działalności spółki. Również naruszenie np. regulaminów organow może rodzić po stronie
członka zarządu odpowiedzialność. Podstawą pociągnięcia członków zarządu do odpowiedzialności
może być również niewykonanie uchwały wspólników wiążącej zarządców, w tym uchwały zawierającej
polecenie. Związanie zarządców uchwałami wspólników wprowadza art. 207 in fine. Zarządcy
niewykonującemu uchwały wspólników formułującej zgodne z prawem „ograniczenie” w rozumieniu art.
207 można dlatego zarzucić naruszenie tego przepisu, a tym samym działanie bezprawne. Ponadto
wykonywanie uchwał wspólników stanowi powinność wynikającą z umowy między piastunem a spółką,
podobnie jak obowiązek przestrzegania regulaminu organu (por. powyżej). Zarządcy winni stosować się
wyłącznie do poleceń zgodnych z prawem, których nie można ocenić jako ewidentnie sprzecznych z
interesem spółki. Polecenia te powinny być wydane przez wspólników działających jako organ spółki, nie
zaś być aktami nieformalnymi pochodzącymi od kontrolującego wspólnika.
Brak jest jednoznacznej odpowiedzi czy niedochowanie należytej staranności stanowi samodzielną
przesłankę pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności w sytuacji gdy nie można mu zarzucić
naruszenia przepisu prawa. Doktryny stoi na stanowisku, że jak najbardziej jest to możliwe, judykatura
zaś jest odmiennego zdania.
Niezależną przesłanką odpowiedzialności z art. 293 § 1 KSH (jako odpowiedzialności
odszkodowawczej) jest szkoda. Ponieważ ustawodawca nie zdefiniował tego pojęcia ani w art. 293 § 1
KSH, ani w KSH w ogóle, należy w tym zakresie stosować ogólne reguły zawarte w KC. Wyrównaniu na
podstawie art. 293 § 1 KSH podlega każdy uszczerbek w sferze interesów majątkowych spółki,
niezależnie od tego, czy ma on postać szkody rzeczywistej, czy utraconych korzyści. Również pojęcie
związku przyczynowego nalezy interpretować w oparciu o zasady zawarte w kodeksie cywilnym.
Miernik staranności wymagany od osób wymienionych w art. 293 § 1 KSH jest określony w sposób
samodzielny wobec jego odpowiednika z KC. Zgodnie z art. 293 § 2 KSH członek zarządu, rady
nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć
staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. Przyjęcie powyższego miernika
wiąże się z wymaganiami stawianymi podmiotom wymienionym w art. 293 § 1 KSH, a dotyczącymi
znajomości przepisów prawa, zasad funkcjonowania spółki, swoich praw i obowiązków, zasad
wykonywania powierzonych funkcji, zasad zarządzania zasobami ludzkimi, a także starannością i
uczciwością. Miernik ten, w stosunku do osób wymienionych w przepisie jest podwyższony w
porównaniu do ogólnych uregulowań.
Artykuł 293 § 1 KSH sam przez się nie wymienia żadnej okoliczności uwalniającej podmioty tam
wskazane od odpowiedzialności. Odpowiedzialność członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej
oraz likwidatora zostaje jednak wyłączona, jeżeli obali on wynikające z art. 293 § 1 KSH domniemanie
winy.
Niezmiernie ciekawą kwestią jest wpływ udzielenia absolutorium na możliwość pozwania członka
zarządu w trybie art. 293 kodeksu spółek handlowych. Udzielenie absolutorium członkowi organu
stanowi co do zasady okoliczność zwalniającą z odpowiedzialności na podstawie art. 293 § 1 KSH, pod
warunkiem że fakty stanowiące ewentualnie podstawę tej odpowiedzialności były znane w dniu
udzielania absolutorium, a więc że absolutorium zostało udzielone na podstawie rzetelnych informacji.
To co trzeba również podkreślić to to, że dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody powstałej przy
sprawowaniu zarządu albo nadzoru musi być poprzedzone uchwałą wspólników.
Reasumując, odpowiedzialność członków zarządu wobec spólki staowi odrębną podstawę odpowiedzialności, jednak jej główne zasady są tożsame z zasadami kodeksu cywilnego. Członkowie zarządu, w toku pełnienia funkcji muszą niezwykle uważnie wykonywać ciążące na nich zadania bowiem nawet niewielkie naruszenie przepisów prawa może powodować konieczność ponoszenia przez nich odpowiedzialności.
Brak komentarzy